1.Biện pháp tiêu hủy: sử dụng biện pháp chôn lấp

2. Tình trạng lợn tiêu hủy: Phải làm chết lợn bằng điện hoặc phương pháp khác, không được chôn lợn sống.

3. Địa điểm chôn lấp:

3.1. Lựa chọn vị trí chôn lấp đáp ứng các yêu cầu về phòng dịch bệnh, đảm bảo vệ sinh môi trường.

3.1.1. Chôn lấp lợn bị bệnh dịch tả Châu phi tại nơi có dịch xảy ra

Một trong những nguyên tắc cơ bản của xử lý lợn chết dịch là chôn lấp/tiêu hủy tại chỗ. Biện pháp này hạn chế được sự phát tán mầm bệnh khi tiến hành vận chuyển xác lợn chết. Các trại chăn nuôi có diện tích lớn, cách xa khu dân cư có thể chôn lấp lợn chết dịch ngay trong trang trại. Nên chôn lợn chết dịch trong khu vực có nhiều cây cối để có thể giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Cần đặc biệt chú ý đến khoảng cách từ hố chôn đến chuồng nuôi và giếng nước sinh hoạt.

Việc tiêu hủy tại ổ dịch chỉ thích hợp với lợn chết dịch không quá lớn, trại chăn nuôi xa khu dân cư và có đất rộng thích hợp cho việc chôn lấp.

3.1.2. Chôn lấp trong khu vực quy hoạch

Trong trường hợp xảy ra đại dịch, lượng lợn chết dịch lớn không thể thực hiện chôn lấp tại chỗ, lợn chết dịch được vận chuyển đến nơi tiêu hủy tập trung trong các khu vực đã quy hoạch. Các quy định vận chuyển xác lợn chết dịch phải được tuân tuân thủ một cách nghiêm ngặt. Yêu cầu các bãi chôn lấp tập trung như sau:

- Khoảng cách từ bãi chôn lấp đến các khu vực đô thị, các thành phố, thị xã, thị trấn, công trình văn hóa, khu du lịch, chùa, bệnh viện,, trạm y tế tốt nhất nên từ 3.000m trở lên.

- Khoảng cách từ bãi chôn lấp nên các cụm dân cư phải từ 300m trở lên.

- Khoảng cách từ bãi chôn lấp đến các công trình khai thác nước ngầm, nước bề mặt phục vụ cấp nước cho sinh hoạt là:

+ Từ 50 – 100m (các trạm có công suất nhỏ hơn 100 m³/ngày)

+ Lớn hơn 100m (các trạm có công suất nhỏ hơn 1000 m³/ngày)

+ Lớn hơn 500m (các trạm có công suất nhỏ hơn 10.000 m³/ngày)

- Khoảng cách từ bãi chôn lấp đến các đường giao thông:

+ Đường quốc lộ, liên tỉnh, huyện: từ 1.000m trở lên;

+ Đường liên xã từ 500m trở lên.

- Khoảng cách từ bãi chôn lấp đến nguồn nước (nguồn nước phục vụ cho tưới tiêu nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản) từ 30m trở lên.

3.1.3. Quy cách hố chôn

Hố chôn phải cách nhà dân, giếng nước, khu vực chuồng nuôi động vật tối thiểu 30m và có đủ diện tích, nên chọn nơi chôn trong vườn (tốt nhất là vườn cây ăn quả hoặc cây lấy gỗ), hố chôn phải đủ rộng phù hợp khối lượng. Trường hợp tiêu hủy lượng lớn thực hiện như trên.

4. Thu gom, vận chuyển lợn đến điểm tiêu hủy.

- Trường hợp địa điểm tiêu hủy ở ngoài khu vực có ổ dịch, các lợn phải được cho vào bao, buộc chặt miệng bao và tập trung bao chứa vào một chỗ để phun khử trùng trước khi vận chuyển.

- Phương tiện vận chuyển xác động vật, sản phẩm động vật phải có sàn kín hoặc lót bằng nilon bên trong (đáy, xung quanh) để không làm rơi vãi các chất thải trên đường đi.

- Phương tiện vận chuyển xác động vật, sản phẩm động vật phải được vệ sinh, khử trùng tiêu độc trước khi vận chuyển và sau khi rời khỏi khu vực tiêu hủy.

5. Tổ chức chôn lấp lợn bị dịch bệnh tả Châu Phi

- Quy trình chôn lấp được thực hiện theo hướng dẫn của cơ quan chuyên ngành thú y: Sau khi đào hố, hố phải được lót đáy, đặt ống thoát khí và thu khí, rải một lớp vôi bột, vôi cục xuống đáy hố theo tỷ lệ khoảng 01 kg vôi/m², cho bao chứa xuống hố, phun thuốc sát trùng hoặc rắc vôi lên trên bề mặt, lấp đất và nện chặt; yêu cầu khoảng cách từ bề mặt bao chưa đến mặt đất tối thiểu là 0,5m, lớp đất phủ bên trên bao chứa phải dày ít nhất là 1m và cao hơn mặt đất để tránh nước chảy vào bên trong gây sụt, lún hố chôn. Phun sát trùng khu vực chôn lấp để hoàn tất quá trình tiêu hủy.

6. Kiểm tra, giám sát các hố chôn lấp lợn bị bệnh dịch tả Châu phi.

- Theo dõi, kiểm tra khu vực vừa được xử lý ô nhiễm bằng cảm quan (màu và mùi) đối với môi trường đất, các nguồn nước (như nước mương, nước ruộng, nước sinh hoạt) và không khí xung quanh nhằm phát hiện và xử lý kịp thời khi có sự cố; không để chất ô nhiễm phát tán váo nguồn nước mặt, nước nuôi trồng thủy sản, hoa màu và đặc biệt là nguồn nước sinh hoạt và nước chăn nuôi gia súc. Nội dung này dduwwocj thực hiện hàng ngày trong vòng một tuần và hàng tuần tròng vòng tuần thứ hai đến tuần thứ 12 từ sau khi chôn lấp.

- Cần lấy mẫu môi trường đất, nước, khoogn khi để phân tích, đánh giá độ an toàn của các hố chôn lấp và theo dõi quá trình phân hủy tại acsc hố chôn.

+ Thời gian lấy mẫu lý tưởng nhất là sau 30 ngày, 60 ngày và 90 ngày kể từ ngày thi công.

+ Lấy và phân tích mẫu môi trường không khí:

Tiến hành quan trắc, đo đặc môi trường không khí ngay tại điểm bộ phận xử lý khí của hố chôn lấp và một điểm cách hố 5-10m về cuối hướng gió.

Giám sát ô nhiễm không khí bằng cảm quan và thiết bị đo nhanh với các sensor chuyên dụng ứng với các chỉ tiêu đo. Các thoogn số cần giám sát: mùi, khói, bụi, H₂S, CH₄....

Đánh giá các chỉ tiêu ô nhiễm không khí hố chôn với môi trường không khí xung quanh để đưa ra các kết luận về hiệu quả của hố chôn.

+ Lấy và phân tích mẫu môi trường đất:

Tiến hành khoan thăm dò, lấy mẫu đất để phân tích. Lý tưởng nhất là lấy 4 điểm xung quanh hố, theo 3 khoảng cách (sát hố chôn lấp, cách hố chôn lấp 5m và cách hố chôn lấp 25m), theo chiều sâu của các lớp đất (bề mặt đất, độ sâu 0,5m, độ sâu 1,0m, độ sâu 2,0m và có thể sâu hơn tùy theo đặc điểm thổ nhưỡng tại khu vực chôn lấp như là đất thịt hay đất cát,...).

Mẫu đất được lấy trong các hộp đựng mẫu chuyên dụng có khối lượng mẫu chừng khoảng 2kg đất đất/mẫu.

Các chỉ tiêu cần phân tích gồm có: Tổng Photpho, tổng Nitơ, tổng Carbon, vi khuẩn tổng số hiếu khí, vi khuẩn kỵ khí, vi khuẩn đường ruột, khuẩn lỵ...

+ Lấy và phân tích mẫu môi trường nước:

Mẫu nước mặt được lấy tại một số điểm xung quanh hố chôn (đối với khu vực có mương, rạch, ao hồ, sông suối...) và lý tưởng nhất là cách hố 5-25m.

Mẫu nước ngầm được lấy tại một giếng khoan hay giếng đào gần nhất.

Giám sát ô nhiễm nước mặt, nước giếng đào, giếng khoan: đánh giá mức độ ô nhiễm, mùi, màu, độ bọt, theo dõi tình trạng các sinh vật sống như cá, tôm, rau, bèo, tảo,... Trên cơ sở hiện trạng môi trường quan sát được, quyết định việc lấy mẫu để phân tích.

Các chỉ tiêu cần quan trắc và phân tích gồm có: BOD₅, COD, Coliform, E-coli, Nitơrit, Nitơrat, Photphat, Amoni.

Phương pháp lấy, bảo quản, phân tích các chỉ tiêu trong không khí, đất, nước mặt và nước ngầm tuân thủ theo các Quy chuẩn và Tiêu chuẩn hiện hành.

7. Xử lý các hố chôn lấp lợn bị dịch bệnh dịch tả Châu Phi không đúng quy cách

Những hậu quả đem lại do việc chôn lấp lợn bị dịch không đúng quy cách đã gây ô nhiễm môi trường, biểu hiện gồm:

- Hố chôn bị sụt lún, nổ khí làm ô nhiễm môi trường không khí.

- Rò rỉ nước bẩn ra ngoài, gây ô nhiễm nước mặt, tầng mặt và thậm chí gây ô nhiễm nước ngầm ở một số địa phương.

- Gây mùi hôi thối khó chịu, ảnh hưởng cảnh quan, gây lan truyền dịch bệnh cho các địa phương lân cận. Chuồng trại phải cách ly gây ngừng trệ việc chăn nuôi, sản xuất cho người dân, gây thiệt hại đáng kể về kinh tế.

Để khắc phục nhanh tình trạng trên, cần tập trung giải quyết một số vấn đề sau:

- Phong tỏa kịp thời các tác nhân ô nhiễm không khí và nguồn nước ra môi trường xung quanh.

- Nhanh chóng gia cố lại hố chôn, hoặc đào hố mới đúng quy cách để chôn lại xác động vật đang trong quá trình thối rửa

Các bước tiến hành xử lý các hố chôn lấp lợn cết dịch bệnh không đúng quy cách:

          (1)Thực hiện khử trùng môi trường xung quanh

          Biện pháp thực hiện khử trùng môi trường xung quanh được thực hiện nhờ việc sử dụng các hóa chất chuyên dùng như:

          - Sử dụng các chế phẩm sinh học, hoặc các chất khử mùi để ngăn chặn khả năng phát sinh mùi (EM, BIOTIV, ENDCHOI...)

          - Dùng các chất khử trùng và ngăn chặn khả năng phát tán (bột 3/2, clorua, cloramin B, Iodine, ...)

          (2) Tạo rãnh phong tỏa: quanh hố chôn (cách mép hố khoảng 1m) một rãnh phong tỏa ngầm nhằm chống thấm và kiểm soát mạch nước ngang. Đào rãnh sâu tối thiểu là trên 1m bao quanh hố (càng sâu càng tốt), rộng khoảng 50 – 100cm, thả xuống rãnh chất diệt khuẩn (các hóa chất có clo hoạt động như cloramin B, clorua vôi với lương từ 0,5 đến 1,0 kg/1m chiều dài (có thể thay thế bằng vôi bột, muối ăn với số lượng lớn hơn).

          (3) Xử lý trên mặt hố chôn

          - Phủ lớp đất phủ có chiều dày tối thiểu 1m lên trên bề mặt lớp HDPE đã được hàn kín. Đầm, nén càng chặt càng tốt.

          - Khử trùng toàn bộ khu vực lần cuối cùng sau khi tiên shanhf các hoạt động trên bằng các chất khử trùng như bột 3/2, clorua vôi, cloramin B, vôi..